ΕΛΛΗΝΟ - ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-41 / ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΓOΝΟΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΒΑΖΑΙΟ ΕΜΜ./Μέρος Δεύτερον

Δακτυλογραφημένη έκθεση τουΤαγμ. Εμμ. Βαζαίου από το αρχείο ΕΛΙΑ (Το Α΄μέρος στην “ανάρτηση” 05)

-25-

…………………………………………………………………………….!

Το ΙΙΙ Τάγμα ούτινος την Διοίκησιν ανέλαβον είχε Σ.Δ. το Κούτσι με τους 10^ον και 11^ον λόχους εν καταυλισμώ ημίσειαν ώραν έξω του χωρίου, και με τους 9^ον και ΙΙΙον Λόχον Πολυβόλων εν επισταθμία εντός του χωρίου. Το ΙΙ Τάγμα εις Φτέρον και το Ι /40 Τάγμα Καραμέρη εις αυχένα Παπανζώρα.Το Τάγμα τούτο ευρίσκετο εις Σύνταγμα αντί του Ι /40 Τάγματος όπερ ευρίσκετο εις την VΙΙΙ Μεραρχίαν.

Ο Διοικητής του 40^ου Συντάγματος Ευζώνων μοί μεταβίβασεν αμέσως την αποστολήν του ύπ΄εμέ Τάγματος, ήτις συνίστατο εις τα εξής:

α) ‘Αμεσος ενίσχυσις του εν γραμμή 24 Συντάγματος έν περιπτώσει εχθρικής επιθέσεως.

β) Μελέτη αναγνώρισης και οργάνωσις δύο γραμμών αμύνης μεταξύ της πρώτης γραμμής και αμύνης του Κούτσι.

Ούτω από της 15^ης μέχρι της 25^ης Ιανουαρίου ησχολήθην εις την επιθεώρησιν των ανδρών και κτηνών του Τάγματος, εις την αναγνώρισιν δρομολογίων διά την ενδεχομένην μετάβασιν του Τάγματος προς ενίσχυσιν των τμημάτων της πρώτης γραμμής , εις την επιτόπιον αναγνώρισιν του εδάφους της λωρίδος Μπολένας και εις την αναγνώρισην και εκλογήν των δύο ενδιαμέσων γραμμών αμύνης.

Όταν παρέλαβον το Τάγμα διεπίστωσα ότι τούτο ήτο μεν πλήρες εις άνδρας και εις Αξιωματικούς , επί δυνάμεων όμως 175 κτηνών, είχε μόνον 75 τοιούτα, και ταύτα τελείως εξαντλημένα λόγω της ελλείψεως νομής, και της αδιακόπτου και επιπόνου ….(!) εις .. υποβάλοντο ταύτα καθ΄εκάστην, διά τον ανεφοδιασμόν του Τάγματος εκ των χωρίων Φτέρα και Μπόρσι.

-26-

Την 5^ην πρωϊνήν ώραν της 25/1/41 ο εχθρός κατόπιν σφοδράς προπαρασκευής Πυροβολικού επετέθη εναντίον των Τμημάτων της λωρίδος Μπολένας (ΙΙ Τάγμα 24 Σ.Π. Ταγματάρχης Προεστάκης Ι. ) κατορθώσας να καταλάβη το βραχώδες αντέρεισμα της Μπολένας και να εγκαταστήση επ΄αυτού Λόχον Αλπινιστών. Σκληρά μάχη διήρκησε καθ΄όλην την ημέραν, αποκρουσθέντος τελικώς του εχθρού καθ΄ήν το ΙΙ/24 Τάγμα έσχεν 200 απωλείας (νεκρούς και τραυματίας).

Την 9^ην ώρα της 25/1/41 καλούμαι υπό του Διοικητού του Συντάγματος Ευζώνων και λαμβάνω την διαταγήν όπως αναχωρών αμέσως μετά του Ταγματός μου , (μείον 9ος λόχος όστις παρέμεινε εις Κούτσι ως εφεδρεία του Συντάγματος ) και διά συντόμου πορείας άνευ ουδεμιάς στάσεως, φθάσω εις Μπολέναν εις ενίσχυσιν του σκληρώς δοκιμασμένου ΙΙ/24 Τάγματος και αντεπιτεθώ προς ανακατάληψιν του βραχώδους αντερίσματος Μπολένας.

Το υπό εμέ Τάγμα ετέθη εις κίνησιν την 10.20 ώραν της 25/1/41, μετά 6 ωρον δε πορείαν άνευ στάσεως (έδαφος δύσβατον, η μοναδική υπάρχουσα ημιονική οδός επιτρέπει μόνον την φάλαγκα κατ΄ άνδρα) έφθασα εις το παρατηρητήριον του Διοικητού του ΙΙ/24 Τάγματος. Εξηκολούθει λυσσωδώς , του εχθρού επιχειρούντος να καταλάβη τα υψώματα του αριστερού της λωρίδος.

Κατά την πορείαν ταύτην συνήντησα φυγάδας τινές οπλίτας του ΙΙ/24 Τάγματος, τούς εξηνάγκασα βία να επιστρέψωσιν εις το Τάγμα των.

Αντιληφθείς αμέσως την τακτικήν κατάστασιν της στιγμής και εν συνενοήσει μετά του Ταγματάρχου Προεστάκη Ι. απέστειλε αμέσως ουλαμόν του 10^ου Λόχου μου εις ενίσχυσιν των τμημάτων του αριστερού της λωρίδος, πράγμα όπερ συντέλεσεν εις την άμεσον ανακατάληψιν και τελικώς διατήρησιν του πεταλοειδούς βραχώδους υψώματος του αριστερού της λωρίδος , όπερ ήτο και το ασθενές σημείον της γραμμής και όπερ είχε καταληφθή δίς υπό ιταλικού λόχου. Εις το ύψωμα τούτο ηνδραγάθησεν ο αείμνηστος Ανθυπασπιστής Πολυβάκος (Αντ.) του ΙΙ/24 Τάγματος, όστις κατόρθωσε με έναν μόνον στρατιώτην και διά χειροβομβίδων να εκδιώξη τον εχθρικόν Λόχον τραυματισθείς όμως θανασίμως εις την κοιλίαν διά ριπής πολυβόλου, εξέπνευσε μετά δύο ημέρας εις το χειρουργείον.

-27-

Η παρουσία του Τάγματος Ευζώνων εις την γραμμήν ετόνωσε το ηθικόν των οπλιτών του ΙΙ/24 Τάγματος όπερ διατήρησε πλέον σταθερώς τας θέσεις του (πλήν βραχώδους αντερείσματος Μπολένας) μέχρι επελεύσεως του σκότους, οπότε εκόπασε η μάχη. Την 19^ην ώρα ανεφέρθη η κατάστασις εις τα Συντάγματα 40 Ευζώνων Σ.Δ. Κούτσι και 24 Σ.Δ. Καλαράτ,και εκλήθησαν οι Διοικηταί Λόχων και των 2 Ταγμάτων ίνα από κοινού συσκεφθώμεν περί της επιθέσεως της επομένης πρωϊας,διά την ανακατάληψιν του βραχώδους αντερίσματος Μπολένας.

Πρό της επιμονής του αειμνήστου Λοχαγού Χόρτη (Επαμεινώνδα), Διοικητού του 7^ου Λόχου του ΙΙ/24 Τάγματος , όστις ήθελε να αποπλύνη την εντροπήν της απωλείας του υψώματος όπερ κατείχετο υπό του Λόχου του, απεφάσισεν όπως την επίθεσιν εναντίον του υψώματος τούτου ενεργήση ο 7^ος λόχος του ΙΙ/24 Τάγματος εκ του δεξιού πλευρού αιφνιδιαστικώς, και άνευ προπαρασκευής Πυροβολικού την 6.50 ώραν της 26/1/41 τας δε θέσεις της πρώτης γραμμής του 7^ου λόχου (βάση πυρός) καταλάβει την 1^ην πρωϊνήν ώραν, ο υπ΄εμέ 11^ος Λόχος. Πράγματι την 2αν πρωϊνήν ώραν ο ήρως Λοχαγός Χόρτης συγκεντρώνει τον λόχον του προσφωνεί ούτον, μεταχειρίζεται λέξεις οίτοινες μεταβάλλουν τους στρατιώτες εις πραγματικούς ήρωας, τίθεται επί κεφαλής και τον οδηγεί εις την βάσιν εξορμήσεως, χωρίς ουδόλως να γίνει αντιληπτός από τον εχθρόν (Χαλιάς μεταξύ βραχώδους αντερίσματος και ύψ. 1000(!) ή όπερ κατείχετο υπό των ημετέρων) Την 6.50 ώραν ο Λόχος εξορμά με το γνωστόν «αέρα». Τοιούτος ήτο ο αιφνιδιασμός του εχθρού ώστε το αντέρεισμα καταλαμβάνεται την 7^ην ώραν ακριβώς με τον ελαφρόν τραυματισμόν του Διοικητού του Λόχου και ενός στρατιώτου. Ο Λοχαγός Χόρτης όμως ενθουσιασθείς εκ της επιτυχίας ταύτης καίτι ελαφρώς τραυματισμένος και παρά τας προτροπάς των υπ΄αυτών όπως προφυλαχθή, αντί να παραμείνη εις το υψηλότερον σημείον του αντερίσματος και να διευθετήση τα της κατοχής αυτού, επροχώρησε με τους πρώτους ακροβαλιστάς μέχρι του άκρου του αντερείσματος τελείως ακάλυπτος οπότε δεχθείς ριπήν πολυβόλου εις το στήθος εκ των έναντι εχθρικών υψωμάτων, εξέπνευσεν αμέσως, ενταφιασθείς εις το εκεί πλησίον πρόχειρον Νεκροταφείον της λωρίδος μετά προσηκουσών τιμών.

Ο εχθρικός Λόχος Αλπινιστών φεύγων πανικόβλητος εγκατέλειψε 5 νεκρούς 2 αιχμαλώτους , δεκάδα όλμων και ολμίσκων, αυτόματα όπλα και 8 λέβητες Ολαμού πλήρεις ετοίμου φαγητού (κρέας μακαρόνια) όπερ ήτο έτοιμον προς διανομήν.

Καθ΄ όλην την ημέραν της 26/1/41 ο εχθρός εκ πείσματος διά την πανωλεθρίαν

-28-

ήν υπέστη εβομβάρδισε σφοδρώς το καταληφθέν αντέρισμα επενεγκών σοβαράς απωλείας εις τους ημετέρους. Την εσπέραν της 26/1/41  εγκατεστάθη επί του αντερίσματος τούτου και ο 11ος Λόχος του υπ΄εμέ Τάγματος υπό τον αείμνηστον Υπολοχαγόν Παπαϊωάννου Φιλιπ. όστις ανέλαβε και την Διοίκησιν της υπολωρίδος Μπολένας με την ρητήν εντολήν όπως προβή εις την οχύρωσιν της τοποθεσίας.

Μέχρι της 20 Φεβρουαρίου παρέμεινα εις τον Σ.Δ. του ΙΙ/24 Τάγματος ως συνδιοικητής της λωρίδος μετά του Ταγματάρχου Προεστάκη Ι. , με τον 11^ον Λόχον στην υπολωρίδα Μπολένας 1 ουλαμόν του 10 Λόχου το αριστερόν της λωρίδος και τον έτερον ουλαμόν του 10 λόχου ως εφεδρικόν. Ο 9ος Λόχος εξηκολουθούσε να παραμένει εις Κούτσι ως εφεδρεία του 40 Συντάγματος Ευζώνων , πλήν μία Διμοιρία τούτου είχεν εγκατασταθεί από της 1/2/41 επί του υψοδείκτου 1300  την εντολήν συνδέσμου μετά της γειτονικής VΙΙΙ Μεραρχίας (15 Σ.Π.).

Κατά το χρονικόν τούτο διάστημα ήτοι από 26/1/41 μέχρι 20/2/41 ο εχθρός ουδεμίαν επιθετικήν ενέργειαν εξεδίλωσε, πλήν καθ΄εκάστην και καθ΄ ώρας ακαθορίστους ,ενήργει ούτος σφοδρούς βομβαρδισμούς διά Πυροβολικού και δι΄αεροπλάνων καθ΄όλον το βάθος και πλάτος της λωρίδας και επροξένει εις τους ημετέρους απωλείας ουχί σοβαράς βεβαίως, πλήν αισθητάς (2-3 νεκροί ή τραυματίαι καθ΄εκάστην). Οι συνεχείς και σφοδροί βομβαρδισμοί του εχθρού εξηνάγκασαν άπαντας ημάς εις πλήρη ακινησίαν την ημέραν, η δε ζωή απάντων ημών κατέστη μαρτυρική διότι κατά την νύκταν μόνον εγένοντο όλαι αι εργασίαι: Οχύρωσις-ανεφοδιασμός-μεταφορά φαγητού εις την πρώτην γραμμήν. Το φαγητόν μετεφέρετο μαγειρευμένον εκ της θέσεως είς ήν ευρίσκοντο τα μεταγωγικά των Ταγμάτων (4 χιλιόμετρα όπισθεν της πρώτης γραμμής) εντός δοχείων δι΄ημιόνων δίς της νυκτός, ήτοι την  22αν ώραν και την 4^ην πρωϊνήν. Τούτο καθίστα λίαν κοπιώδη την ζωήν των μεταγωγικών στρατιωτών των Ταγμάτων οίτινες την μεν ημέραν μετέφερον τρόφιμα,νομήν και υλικά οχυρώσεων εκ Κούτσι, την δε νύκτα μετέφερον τούτα εις τα τμήματα της πρώτης γραμμής , δι΄ό τυνχάνουσι και ούτοι άξιοι πάσης τιμής. Η κατάστασις δε αύτη εσυνεχίσθη μέχρι της 16 Απριλίου καθ΄ήν διετάχθη η σύμπτυξις.΄

Άξιοι δε της τιμής τυνχάνουν οι τραματιοφορείς των Ταγμάτων και οι τοιούτοι της ΙΙΙ Μοίρας τραυματιοφορέων οίτινες κατέβαλον μεγάλους κόπους ίνα μεταφέρουσιν  οι μεν πρώτοι τους εκάστοτε τραυματίας εκ της πρώτης γραμμής  εις τον σταθμόν επιδέσεων των Ταγμάτων, οι δε δεύτεροι εκ του Σταθμού επιδέσεων

-29-

των Ταγμάτων εις Κούτσι ένθα το χειρουργείον της Μεραρχίας. Η κοπωσίς των δε ήτο μεγάλη λόγω του ορεινού και λίαν δυσβάτου του εδάφους. Πολλάκις παρετήρησα ότι δι΄οριζόντιαν απόστασιν 5000 μέτρων, συνεργείον εκ 4 τραυματιοφορέων απήτει δύο ώρας ίνα μεταφέρη τραυματίαν εκ της πρώτης γραμμής εις τον Σταθμόν επιδέσεως του Τάγματος, βομβαρδιζόμενον υπό του εχθρού καθ’ όλην την διαδρομήν. Η τρομερά αύτη δυσχέρεια η εκ ταύτης αναπόφευκτος βραδύτης μεταφοράς των τραυματιών και η μεγάλη απόστασις εις ήν ευρίσκετο το Χειρουργείον από της πρώτης γραμμής , συνετέλεσεν εις το να αποθάνωσι πλείστοι τραυματίαι εξ αιμορραγίας, λόγω της μη εγκαίρου χειρουργικής επεμβάσεως.

Το λίαν σοβαρόν τούτο ζήτημα δέον να προσελκύση την προσοχήν των αρμοδίων της Στρατιωτικής Υγειονομικής Υπηρεσίας, και δη του Αρχιάτρου της ΙΙΙ Μεραρχίας όστις ουδέποτε , ως είχεν υποχρέωσιν, κατά τον τρίμηνον συνεχή αγώνα αμύνης του ύπ εμέ Τάγματος , επεσκέφθη τον Σ.Δ. του Τάγματος και τον Σταθμόν επιδέσεων τούτου. Ανήκει και ο ειρημμένος Αρχίατρος εις την κατηγορίαν των στρατιωτικών εκείνων οι οποίοι έχουσι την αντίληψιν ότι μόνον τα τμήματα της πρώτης γραμμής δέον να εκτίθενται εις το κίνδυνον της μάχης και των βομβαρδισμών.

Την αυτήν νοοτροπίαν είχον και ένιοι των υπό τας διαταγάς του υγειονομικών Αξιωματικών της Μεραρχίας, εάν λάβη τις  υπ΄ όψιν του τα κατωτέρω:

Οι υγειονομικοί Αξιωματικοί του νοσηλευτικού τμήματος του Κούτσι εγκατέλειπον καθ΄όλην την ημέραν τους ασθενείς στρατιώτες και κατέφευγον εις τα πλησίον του χωριού σπήλαιον ίνα προφυλαχθώσιν εκ των εχθρικών αεροπορικών επιδρομών.

Τούτο μοι ανεφέρθη υπό στρατιώτου του Τάγματος μου, νοσηλευθέντος εις το νοσηλευτικόν τμήμα Κούτσι, υπεβλήθη δε σχετική αναφορά μου εις τον 40 Σύνταγμα Ευζώνων. Εις τον Σταθμόν Διοικήσεως του 40 Συντάγματος Ευζώνων εκ Κούτσι υπηρέτει ο έφεδρος Ανθυπίατρος οδοντιατρός Οικονόμου εξ Άρτης. Ούτος είχε την αντίληψιν ότι οι πάσχοντες εξ οδονταλγιών οπλίται και Αξιωματικοί της πρώτης γραμμής έδει να μεταβαίνωσι εις Κούτσι δια θεραπείαν. Όταν ημέραν τινά παρεκάλεσα τον Διοικητήν του Συντάγματος από τηλεφώνου ίνα διατάξη τον Οδοντίατρον Ανθυπίατρον και προσέλθη εις τον Σ.Δ. του Συντάγματος μετά των απαραιτήτων εργαλείων του και φαρμάκων και ενεργήση εξαγωγάς οδίντων εις τίνας οπλίτας ερχόντος ο ειρημμένος Ανθυπίατρος, λαβών την διαταγήν του Συνταγματάρχου εξεπλάγη σφόδρα και προσπάθησε διά πλαγίων μέσων να αποφύγη την ανιαρόν ταύτην δι΄αυτόν εργασίαν, δικαιολογούμενος ότι το έδαφος καθ΄όλην την έκ 10 χιλιομέτρων

-30-

διαδρομήν βάλλεται υπό εχθρικού Πυροβολικού. Δεν το κατόρθωσε όμως διότι τη επιμονή μου, καθιερώθη όπως ούτος προσέρχεται άπαξ της εβδομάδος εις τον Σ.Σ. του Τάγματος.

Εξ αντιθέτου μοι επεστράφη πρότασις απονομής του Πολεμικού Σταυρού Γ΄ Τάξεως εις τον έφεδρον Ανθυπίατρον Σκανδάλην Γ. κλάσεως 1926 του Τάγματος μου όστις παρέμεινεν επί τρίμηνον εις την πρώτην γραμμήν εκτελών τας επιδέσεις των τραυματιών πολλάκις με κίνδυνο της ζωής του, με την δικαιολογίαν ότι ο έν λόγω Υγειονομικός Αξιωματικός δεν εξετέλεσε τι πέραν του καθηκοντός του.

Την 1/2/41 διετάχθην όπως μεταβαίνων εις ύψωμα 1600, εγκαταστήσω Διμοιρίαν του 9^ου λόχου μου επ΄αυτού και αναγνωρίσω εις ποίον σημείον τούτου ευρίσκονται τα τμήματα της πρώτης γραμμής της γειτονικής VΙΙΙ Μεραρχίας και εάν κατέχεται το ύψωμα 1707 υπό των Ιταλών. Επιστρέψας εις τον Σ.Δ. του Τάγματος ανέφερον την εγκατάστασιν της Διμοιρίας ,την θέσιν εις ήν ευρίσκοντο τα τμήματα της VΙΙΙ Μεραρχίας και ότι το ύψωμα 1707 κατέχεται υπό των Ιταλών, θεαθέντων με γυμνόν οθαλμόν στρατιωτών του εχθρού επί της κορυφής ταύτης εκ του 1600.

Μετά τίνες ημέρας ο εν Κούτσι ευρισκόμενος Διοικητής του υποτομέως Αρχηγός Πεζικού της Μεραρχίας Συνταγματάρχης Ντρές Γ. μού διαβιβάζει έγγραφον διαταγήν προσωπικήν απόρρητον δι ής με διέτασσεν όπως με τον αποστελλόμενον εκ Κούτσι οδηγόν Αλβανόν ,αναγνωρίσω κατάλληλον δρομολόγιον και μελετήσω την επιχείρησιν προς κατάληψιν του υψοδείκτου 1707 διά του ύπ΄εμέ 9^ου Λόχου. Η λεπτομερής μου αναγνώρισις διεπίστωσεν ότι επιχείρησις προς κατάληψιν του υψοδείκτου 1707 τόσον έκ της κατευθύνσεως Μπολένας όσον και έκ της κατευθύνσεως του Υψοδείκτου 1600 ήτο αδύνατος λόγω του αποτόμου και αδιαβάτου εδάφους, και ότι η Κατάληψις τούτου ήτο δυνατή και λίαν ευχερής έκ της κοιλάδος VΙΙΙ Μεραρχίας. Τούτο ανέφερον αμέσως και εγγράφως την επομένη εις τον Αρχηγόν του Πεζικού όστις ανέφερεν εις την Μεραρχίαν.

Τόσον η Διοίκησις της Μεραρχίας , όσον και η Διοίκησις του υποτομέως Σωσίτσα αποδίδουσαν μεγάλη σημασίαν εις την τοποθεσίαν της λωρίδος της Μπολένας, η κατάληψις της οποίας υπό του εχθρού θα διέσπα άπασα την γραμμήν του Υποτομέως, την 21/2/41 διέταξαν την δημιουργίαν δύο λωρίδων εν τη άλλοτε λωρίδι Μπολένας, και ο εν Ταγματάρχης Προεστάκης Ι. ανέλαβε το δεξιόν της παλαιάς λωρίδος με τον 6^ον 7^ον ΙΙ λόχον Πολυβόλων του Τάγματος του τον ΙΙον  Λόχον του ΙΙΙ/40^ου Τάγματος και με ομάδα όλμων του 24^ου Συντάγματος, ο δε υποφαινόμενος

-31-

ανέλαβον το αριστερόν της λωρίδος με τους 5^ον και 9^ον Λόχον του 24^ου Συντάγματος και με τον 10 και 11/Λόχον Πολυβόλων του Ταγματός μου και με μίαν ομάδα όλμων του 40 Συντάγματος Ευζώνων. Αμφότεραι αι νέαι ούται λωρίδαι ήχθησαν υπό τον Αντισυνταγματάρχην Πούλον Χαράλαμπον, Υποδιοικητήν του 24 Συντάγματος , όστις είχε Σ.Δ. κοινόν με τον Σ.Δ. της λωρίδος Προεστάκη εις ύψος 504. Τας λωρίδας υπεστήριξιν η Μοίρα ορειβατικού Πυρ/κού Μπρουμίδη με τον Δημόπουλον, Φιλιππείον και Κυριακόπουλον.

Η εργασία της οργανώσεως του εδάφους εσυνεχίζετο εντατικώς, εκ παραλλήλου όμως και οι καθημερινοί βομβαρδισμοί του εχθρού ήσαν ως πάντοτε μεγάλης σφοδρότητος.

Μετά τρείς ημέρας διατάσσεται ο Αντ/χης Πούλος Χ. υπό του Αρχηγού Πεζικού όπως ενεργήση αναγνώρισιν και μελετήση τρόπον καταλήψεως του 1707, διότι ο εχθρός , ως προείπον, χρησιμοποιών την κορυφήν ταύτην ως πλάγιον παρατηρητήριον Πυροβολικού και Όλμων, εβομβάρδιζε καθ΄κάστην όλην την τοποθεσίαν κα… ης το βάθος και το πλάτος και επροξένει σοβαράς ζημίας, τόσον εις τους άνδρας όσον και εις τα κτήνη. Ο Αντ/χης Πούλος Χ. ανέφερεν ως και ο υποφαινόμενος , ότι μόνον εκ της κοιλάδος της VΙΙΙ Μεραρχίας καθίσταται δυνατή η κατάληψις τούτου.

Παρά τας υπευθύνους αναφοράς δύο ανωτέρων αξιωματικών, ενεργησάντων επί τόπου αναγνώρισιν καθ΄άς δεν ήτο δυνατή η κατάληψις του 1707 διά τους  άνω εκτεθέντας λόγους, η ΙΙΙ Μεραρχία, κατόπιν ως φαίνεται αυτηράς διαταγής του Α΄Σώματος Στρατού , διέταξε τον Αρχηγόν του Πεζικού όπως πάση θυσία καταλάβη την κορυφήν ταύτην. Ο Αρχηγός Πεζικού, προ της επιμονής της Μεραρχίας, αντι να ενεργήση ο ίδιος ως είχεν υποχρέωσιν, επιτόπιον αναγνώρισιν διά να πεισθή περί της αληθείας των αναφερθέντων υπό των δύο Αξιωματικών του Υποτομέως του, αναθέτει νέαν αναγνώρισιν εις τον Ταγματάρχην Μυλωλιδάκην Διοικητήν του ΙΙ/40 Τάγματος με την εντολήν όπως πάση θυσία αναρριχιθή εις έκ των Λόχων του (ο 5^ος τοιούτος) διά των αποκρήμνων βράχων επί του 1707. Ώς ήτο επόμενον δε το ύψωμα 1707 και η αναγνώρισις Μηλωλιδάκη τα αυτά αρνητικά αποτελέσματα είχεν. Ούτο δε το ύψωμα 1707 παρέμεινεν εις χείρας του εχθρού μέχρι τέλους των επιχειρήσεων προς βλάβην ολοκλήρου του υποτομέως Σωσίτσα.

Αμερόληπτος κριτής κρίνων τα γεγονότα ταύτα παρατηρή ότι.

Ενώ το Α΄ Σώμα Στρατού, η ΙΙΙ Μεραρχία και ο αργηγός Πεζικού αυτής διέτασσον επανειλημμένας αναγνωρίσεις και μελέτες προς κατάληψιν του περιβοήτου υψ. 1707

-32-

μη πειθόμενος εις τας αναφοράς των ενεργησάντων επί τόπου τας αναγνωρείσεις τριών ανωτέρων Αξιωματικών ,δεν ετόλμησαν ποτέ ούτε έλαβον την απόφασιν να αποστείλωσιν επί τόπου αρμόδιον Επιτελικόν Αξιωματικόν αυτών, ίνα βεβαιούσιν απολύτως περί του αδυνάτου της καταλήψεως τούτου εκ της κοιλάδος της VΙΙΙ Μεραρχίας.

Μετά τίνας ημέρας διατασσόμεθα υπό της Μεραρχίας όπως προπαρασκευάσωμεν την ενέργειαν νυκτερινού εγχειρήματος κατά του ασθενεστέρου σημείου της εχθρικής τοποθεσίας, με σκοπό την σύλληψιν αιχμαλώτων, κθ΄όσον η Μεραρχία ήθελε να πληροφορηθή περί της ημέρας ενάρξεως της μεγάλης εχθρικής επιθέσεως του Μαρτίου. Ώς τοιούτον σημείον επροτάθη υπό του Αντισυνταγματάρχου Πούλου Χ. εν συννενοήσει μεθ΄ημών , το βραχώδες άκρον του αντερείσματος Μπολένας όπερ κατείχετο υπό του εχθρού, εις την αναφοράν του δε ο εν λόγω Αντ/χης ετόνιζεν ότι η εκτέλεσις τού εγχειρήματος δέον να διαταχθή το ταχύτερον, καθόσον ο εχθρός καθ΄ εκάστην ετελειοποίει την οργάνωσιν της οχυρωσεώς του, εάν δε παρήρχοντο πολλαί ημέραι θα καθίσταντο αδύνατος η επιτυχία του εγχειρήματος.

Παρά ταύτα όμως η Μεραρχία, ένα μήνα μετά την υποβολήν της αναφοράς του Αντ/χου Πούλου Χ. με διατάσσει να εκτελέσω το νυκτερινόν εγχείρημα.

Η διαταγή της εκτελέσεως του εγχειρήματος ελήφθη την17ην ώραν και καθώριζεν ώραν ενάρξεως τούτου την 12^ην νυκτερινήν. Εις μάτην προσεπάθησα να πείσω από τηλεφώνου διά του Συνταγματάρχου μου, την Μεραρχίαν ότι δεν θα επιτύχη το νυκτερινόν εγχείρημα, διότι εν τω μεταξύ ο εχθρός οργάνωσε την τοποθεσίαν ισχυρώς με 8 σειράς συρματοπλέγματος και ότι ήτο ενδεχόμενον να συλληφθώσιν άνδρες ημών αιχμάλωτοι, αντί να συλλάβωσι αιχμαλώτους του εχθρού, εν τούτοις η Μεραρχία επέμεινεν εις την διαταγήν της. Αποτέλεσμα: Άπαντα τα εκτελεσθέντα νυκτερινά εγχειρήματα, εις όλας τας λωρίδας του Υποτομέως απέτυχον.

Ευτυχώς όμως δι΄ημάς ο εχθρός την 6^ην ώραν της 26/2/41 ενεργήσας νυκτερινόν εγχείρημα εις την αριστερόν λωρίδα Βρανίτσος του Ταγματάρχου Λεπενού, επέτυχεν οικτρώς, φονευθέντος του Διοικητού του ενεργήσαντος Λόχου, και συλληφθέντων ενός Λοχίου και δύο στρατιωτών αιχμαλώτων, οίτινες κατέθεσαν ότι ο Μουσουλίνι έφθασεν εις Αλβανίαν και ότι η μεγάλη επίθεσις του εχθρού θα αρχίση την 1^ην Μαρτίου.

Πράγματι η μεγάλη επίθεσις εχθρική επίθεσις κθ΄ολον το μήκος του μετώπου της Σρατιάς, η οποία διήρκησεν επί 9 ημέρας και νύκτας (1-9 Μαρτίου επέτυχεν οικτρώς του εχθρού υποστάντος μεγάλας απωλείας έναντι ελαχίστων ημετέρων ...... .....  ..... ....  ...... (!) περιτράνως κατά την επίθεσιν

-33-

τάυτην , καθ΄ήν τα εκ των ενόντων κατασκευασθέντα στέγαστρα και χαρακώματα αντέσχον εις άπαντας τους σφοδρούς βομβαρδισμούς του εχθρικού Πυρ/κού και της εχθρικής αεροπορίας διασωθέντων απολύτως απάντων των εν ούτοις διαφυλασσομένων οπλιτών, εκτός ελαχίστων απωλειών.

Από της 25/1/41 μέχρι της 22/3/41 καθ΄ήν διετάχθη η αντικατάστασις του 24^ου Συντάγματος υπό του 40 Σύνταγμα Ευζώνων, το υπ εμέ Τάγμα υπάγετο διοικητικώς μεν εις το 40 Σύνταγμα Ευζώνων , τακτικώς δε εις το 24 Σύνταγμα Πεζικού, του οποίου ο Διοικητής Αντ/χης Ευαγγελίου επεσκέπτετο τα τμήματα εν γραμμή.

Την 15/3/41 ανέλαβε την Διοίκησιν της Μεραρχίας ο Συνταγματάρχης Γεωργαντάς του Υποστρατήγου Μπάκου Γ. αναλαμβάνοντος την Διοίκησιν του Β΄Σώματος Στρατού με Επιτελάρχην του τον Συνταγματάρχην Τσακαλώτον Θ. Όστις αναχωρών με απεχαιρέτησε από τηλεφώνου, παραδόσας την Διοίκησιν του 40 Συντάγματος εις τον Υποδιοικητήν Αντισυνταγματάρχην Μπίμπην Ι. Όστις παρέμεινεν διοικητής του Συντάγματος μέχρι της 9/4/41 κθ΄ην παρουσιάσθη και ανέλαβε την Διοίκησιν του Συντάγματος ο Συνταγ/χης Πετρόπουλος Β.

Την 22/3/41 εγένετο η αντικατάστασις του 24 Σ.Π. και 40 Σ.Ε. Και το μέν 12 Σύνταγμα παρέλαβε τας δύο λωρίδας του υποτομέως αριστερά του ποταμού Σωσίτσα με Σ.Δ. το Καλαράτ, το δε 40 Σύνταγμα Ευζώνων τας δύο λωρίδας δεξιά του ποταμού με Σ.Δ. εις θέσιν 5 χιλιόμ. Β. Κούτσι. Το υπ΄ εμέ Τάγμα μετα του 9^ου Λόχου όστις επανήλθεν εις το Τάγμα , διετάχθη και παρέλαβε την δεξιάν λωρίδα της Μπονένας, του Ι τοιούτου (επανελθόντος εκ της VΙΙΙ Μεραρχίας) εγκατασταθέντος εις την αριστεράν λωρίδα.

Το 24 Σύνταγμα Πεζικού αποχωρούν της γραμμής μοί εκοινοποίησεν την από 25/3/41 ημερησίαν του Διαταγήν δι΄ής με επρό τεινεν διά τον Πολεμικόν Σταυρόν Β΄Τάξεως και τας κατωτέρω από 28/1/41 και 23/3/41 Ημερησίας του Διαταγάς, εχούσας ούτω:

«Το Σύνταγμα με υπεριφάνειαν παρηκολούθησε την λαμπράν δράσιν του Τάγματος Προεστάκη και Διλοχίας Ταγματάρχου Βαζαίου (40 Σ.Ε.) τα οποία εις τον καταιγισμόν πυρός Πυρ/κού, όλμων και αυτομάτων όπλων του εχθρού, αντέταξαν τον ατομικόν ηρωϊσμόν και το άφθαστον ψυχικόν σθένος των Αξιωματικών και οπλιτών αυτών. Διά του θάρους των, της ψυχραιμίας, της αυτοθυσίας και της  πρός το πρός την πατρίδα καθήκον εμμογής των, απέδειξαν αρετάς , τας οποίας ο εχθρός ουδέποτε θα λησμονήση εφ΄όσον  και την Ελληνικήν λόγχην εκ του πλήσίον εγνώρισε και το επιθετικόν πνεύμα του Έλληνος  Μαχητού εδοκίμασεν. Η μάχη της 25^ης και 26^ης Ιανουαρίου απέδειξε περιτράνως ότι ο Έλλην στρατιώτης όχι μόνον εις την επίθεσιν είναι άφθαστος αλλά και εις την άμυναν καρτερικός και απαράμιλλος.

Σ Υ Γ Χ Α Ι Ρ Ω

Τους ανωτέρω Διοικητάς Ταγμάτων Ταγματάρχες Προεστάκην και Βαζαίον ως και τους αξιωματικούς και οπλίτας αυτών, διά το σθένος με το οποίον επέμεινον τους επανειλημμένους σφοδρούς βομβαρδισμούς διά την αυτοθυσίαν την οποίαν επεδείξαντο προς προάσπισιν των κατεχομένων αυτών θέσεων και διά την θέλησιν και αποφασιστηκότητα καθ΄ων ήσαν οπλισμένοι όπως θραύσωσι δια χειροβομβίδων και των ανεπαλλήλων αντεπιθέσεων τας επιθετικάς του εχθρού ενεργείας. “Όλοι έπραξαν το καθήκον των και όλοι εφάνησαν άξιοι της πατρίδος”.

Κλίνωμεν γόνυ πρό των νεκρών Αξιωματικών και οπλιτών οίτινες έπεσον ηρωϊκώς μαχόμενοι υπέρ πατρίδος. Η μνήμη των άς είναι αγείρω ,ημείς δε οι επιζώντες να έχωμεν πάντοτε υπ΄όψιν μας, ότι το θνήσκειν υπέρ πατρίδος είναι θεία και μεγάλη Αρετή. Εν αναμνήσει όμως των πολεμικών γεγονότων των ημερών τούτων δεν δυνάμεθα να μη διαλαλήσωμεν και την υπέροχον συμβολήν του Πυροβολικού μας, το οποίον υπό ακαμάτους και πεπειραμένους Αρχηγούς “ Μοιράρχους Κωστάκην και Καμπίνην και Πυροβολάρχας Δημόπουλον Π. , Φαμελίτην, Παπανικολάου και Κυριακόπουλον ” εξήρθρωνον εκάστοτε διά του ευστόχου πυρός των τας εχθρικάς επιθέσεις και αντεπιθέσεις , διέλυον τας εχθρικάς συγκετρώσεις και διηυκόλυνον τας ημετέρας ενεργείας προς εκπήρωσσιν του σκοπού των.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ ΚΩΝ.

Αντισυνταγματάρχης Πεζικού

Την στιγμήν κατά την οποίαν το σύνταγμα αποχωρεί του υποτομέως Καλαρατίου διά να παραχωρήση την θέσιν του εις άλλας μονάδας αισθανθείς την υποχρέωσιν να επιδόσω τας ευχαριστίας μου προς την Διλοχίαν

-34-

Ταγματάρχου Βαζαίου 40 Σύνταγμα Ευζώνων , διά την επί δίμηνον εν πρώτη γραμμήν παραμονήν των και να εξάρω τας καταβληθείσας παρά των αξιωματικών και οπλιτών αυτού προσπαθείας, όπως φέρωσιν εν μέσω σκληρού χειμώνως εις πέρας τας ανατεθήσας αυτοίς εκάστοτε αποστολής κατά την διεξαγωγήν του αμυντικού αγώνος του Υποτομέως . Επίσης εκφράζω τας ευχαριστίας μου προς τον Διοικητήν ομάδος Πυροβολικού Υποτομέως Αντισυνταγματάρχην Κερασοβίτην, προς Διοικητάς Μοιρών Ταγματάρχην Κομπίτην και Μπρουμίλην, τους Διοικητάς Πυροβολαρχιών Δημόπουλον Παύλον , Δημόπουλον Παναγιώτην, Παπανικολάου και Φιλιπαίον διά την μεγάλην συμβολήν των εις τον αγώνα Πεζικού, διά την ,εν πλήρει μετά του Πεζικού σύμπνοιας διεξαγωγήν της αμυντικής μάχης ως και  διά τον ψυχικόν σύνδεσμον τον οποίον μετά του Πεζικού κατά την επί δίμηνον εις τον Υποτομέα Καλαρότ διατήρησαν.

Κ. Ευαγγελίου Αντ/χης Πεζικού.

Η εργασία της οργανώσεως του εδάφους εξηκολούθησε μετ΄ισον ΄έντασιν. Οι δε σφοδροί βομβαρρισμοί του εχθρού ενετάθησαν έτι μάλλον.

Την 29/3/41 προσήλθον εις το παρατηρητήριον μου οι Αρχηγός Πυροβολικού, ο Επιτελάρχης και ο Διευθυντής του ΙΙΙ γραφείου της ΙΙ Μεραρχίας και ενήργησαν αναγνώρισιν της τοποθεσίας της λωρίδος προκειμένου η ΙΙ Μεραρχία να ενέργη επιθετικώς λίαν προσεχώς διά της κοιλάδος Σωσίτσα προς Αυλώνα. Τούτο αυτό εγένετο και του Επιτελείου της VΙΙΙ Μεραρχίας μετά του Διοικητού του 15 Συν. Πεζικού Συνταγματάρχου .............. Ι. και του νέου Διοικητού του Συνταγματάρχου Πετροπούλου .. την 10/4/41.

Ενώ είχεν κοινοποιηθή υπό του Α΄Σώματος Στρατού αυστηροτάτη διαταγή ήτις καθώριζεν όπως ο Διοικητής της Μεραρχίας επισκέπτηται τα τμήματα της πρώτης γραμμής  άπαξ του μηνός, εν τούτοις κατά το τρίμηνον χρονικόν διάστημα, ήτοι από 28/1/41 μέχρι της 26/4/411 καθ΄ο παρέμεινον εις την πρώτην γραμμήν μετά του Ταγματός μου ούτε ο Διοικητής της Μεραρχίας ούτε παρα....τηρίον ... η εις τον σταυρόν Διοικήσεως μου. Αναφέρω τούτο μετά μεγάλης λύπης μου, και προ παντός διά τον νέον Διοικητήν της Μεραρχίας Συνταγματάρχην Γεωργαντάν, όστις δεν είχεν ούτε την περιέργειαν να γνωρίση εκ του σύνεγγυς τον Ταγματάρχην του δεξιού της Μεραρχίας. “ Ας τους κρίνη η Ιστορία”. Χαρακτηρηστικόν της ανωτέρω αμελείας του Επιτελείου της Μεραρχίας είναι και το

-35-

γεγονός.

Περί τα τέλη Φεβρουαρίου η Μεραρχία με διέταξεν όπως υποβάλω λεπτομερές σχεδιάγραμμα του Τομέος της λωρίδος μου εις ό να αναγραφώσι και άπασοι οι θέσεις των αυτομάτων όπλων. Ανέφερον αμέσως ότι τούτο δεν είναι δυνατόν να γίνη διότι ο Αξιωματικός όστις θα επιχείρη να συντάξη το λεπτομερές σχεδιάγραμμα θα εφονεύετο λόγω τούτο ότι το έδαφος εβομβαρδίζετο καθ΄ άπασον την ημέραν. Λαμβάνω νεωτέρα διαταγήν όπως συντάξω το σχεδιάγραμμα εκ μεγενθύσεως από τον Ιταλικόν χάρτην Ι : 50.000 . Όταν ανέφερον ως ειδικός α..τογράφος, ότι ο χάρτης Ι : 50.000, δεν είναι ακριβής μη αποδίδων καλώς το έδαφος και ότι καλόν θα ήτο να προσήρχετοο αρμόδιος Επιτελής της Μεραρχίας εις το παρατηρητήριον μου ίνα επιθεωρήσωμεν ομού την γραμμήν και κατατοπισθή επί τόπου, η Μεραρχία έπαυσεν να με ενοχλή (!!).

Μετά την κήρυξιν του πολέμου υπό της Γερμανίας πλείσται όσοι διαδόσεις περί ηττοπαθείας εκυκλοφόρουν.

Την 10-4-41 και περί ώραν 7.45 εχθρική περίπολος υπό Επιλοχίαν δυνάμεως 35 ανδρών επεχείρησεν να πλησιάση τας γραμμάς βραχώδους Μπολένας προς αναγνώρισιν. Η περίπολος αυτή ενέπεσεν εις τα πυρά ημών με αποτέλεσμα τον φόνον ενός , το τραυματισμόν ετέρου, την σύλληψιν 3 αιχμαλότων και την άτακτον φυγήν των υπολοίπων. Η περίπολος αυτή ανήκεν εις το 17^ον εχθρικόν Σύνταγμα Πεζικού. Εξετασθέντες οι αιχμάλωτοι κατέθεσαν ότι σκοπός της αναγνωρίσεως των ήτο να εξακριβώσωσι άν κατέχομεν ακόμη τας θέσεις μας, διότι η σύμπτιξις των τμημάτων των δεξιά ημών Μεραρχιών είχεν αρχίσει από την 7-4-41, και ότι ο εχθρός διά μεγάλων δυνάμεων προτίθεται να επιτεθή κατ΄αυτάς διά την βίαιον εκδίωξιν ημών.

Πράγματι την 12-4-41 ο εχθρός χρησιμοποιών μεγάλας δυνάμεις Πεζικού, Πυροβολικού και όλμων(5 Τάγματα πληθύν Πυρ/κού και όλμων έναντι της τοποθεσίας της λωρίδος μου) επετέθη κατόπιν σφοδράς προπαρασκευής Πυροβολικού και ολοκλήρου του Τομέως της Μεραρχίας. Η επίθεσίς του αυτή διήρκεσεν μέχρι της μεσημβρίας της 16-4-41.

-36-

άνευ ουδενός αποτελέσματος. Αι απώλειαι του ήσαν μέγιστοι καθόσον εκ του παρατηρίου μου εμετρώντο τα πτώματα του εχθρού κατά πολλάς δεκάδες.

Κατά την 14/4/41 δοκιμάζεται σκληρώς το γειτονικόν του Ι /10  Τάγμα απωλέσαν δίς και ανακαταλαβόν εκ νέου το ύψωμα 359 φονευθέντων και τραυματισθέντων πολλών εν οίς και ο αείμνηστος έφεδρος υπολοχαγός Πεζικού εκ Νάξου Ορφανός Β.

Την 15-4-41 δοκιμάζεται σκληρώς το ημέτερον Τάγμα φονευθέντος του ήρωος Υπολοχαγού Πεζικού Παπαϊωάννου Φιλίππου , Διοικητού της Υπολωρίδας Μπολένας . Όχι μόνον διατηρήσαμεν σταθερώς τας θέσεις μας αλλά και συνελάβαμεν ολόκληρον διμοιρίαν πολυβόλων του εχθρού (ένα Ανθυπολοχαγόν , 29 στρατιώτας και 4 Πολυβόλα). Διά το κατώρθωμα τούτο η Μεραρχία μοι διαβίβασε τα συγχαρητήρια της από τηλεφώνου και διέταξε όπως προταθώσι επ΄ανδραγαθία ο Διοικητής της Υπολωρίδος Μπολένας , ο εφ. Ανθυπολοχαγός Κώτσαρης και οι οπλίται οίτινες συνέλαβον τους αιχμαλότους. Ο συλληφθείς Έφ. Ανθυπολοχαγός Ιταλός (Καθηγητής Γυμνασίου Μιλάνου) εξέφρασε τον θαυμασμόν του δια την ανδρείαν των ημετέρων . Τούτον συνήντησα κατά σύμπτωσιν εις Κόρινθον ένθα ήτο εις στρατόπεδον αιχμαλώτων την 10-5-1941 όταν πλέον είχον επιστρέψει και είχον την πόλιν κατεχομένην υπό των Γερμανών.

Ποιούμαι όλως ιδιετέρως μνείας του Επιτελούς μου ήρωος Εφέδρου έκ μονίμων Ανθυπολοχαγού Κορνηλάκη Βασιλείου , όστις κατά την κρισιμοτέραν στιγμήν της μάχης καθ΄ην εφονεύθη ο αείμνηστος Υπολοχαγός Παπαϊωάννου Φ. , διαταχθείς όπως μεταβή εις την Υπολωρίδα και παραλάβη την Διοίκησιν ταύτην, μέχρι της εκ μέρους του Συντάγματος  αποστολής ετέρου μονίμου αξιωματικού, διέσχισε την απόστασιν των 300 μέτρων με όλην την ψυχραιμίαν υπό καταιγιστικόν πύρ του εχθρικού  Πυρ/κού έφθασεν εις το παρατηρητήριον του φονευθέντος Υπολοχαγού , ετόνωσε το ηθικόν των ανδρών της Υπολωρίδως και απέκρουσε τον εχθρόν. Κατόπιν τηλεφωνικής του αναφοράς επειγούσης, το Σύνταγμα διέθεσεν εις το Τάγμα τον μόνιμον Λοχαγόν Καλαμπόκην όστις παρουσιάσθη μετά 2 ώρας και ανέλαβεν την Διοίκησιν της Υπολωρίδος αμέσως. Τον Ανθυπολοχαγόν Κορνηλάκην Βασιλ. επρότεινα δια το Αριστείον Ανδρείας όπερ και τω

-37-

απενεμήθη.

Η σύμπτυξις των τμημάτων της ΙΙΙ Μεραρχίας διετάχθη  και ήρξατο την 24^ην ώραν της 16^ης προς 17^ης Απριλίου 1941 . Ελλείψει μεταφορικών μέσων ηναγκάσθημεν να καταστρέψωμεν πλείστα υλικά οχυρώσεων και πολλά κιβώτια πυρομαχικών ίνα μη περιέλθωσιν εις χείρας του εχθρού.

Πράγματι την 24^ην ώραν της 16-17 κατόπιν διαταγής του 40 Σ. Ευζώνων ήρξατο η σύμπτυξις των Ι και ΙΙΙ Ταγμάτων υπό  θυελλώδη βροχήν. Το δρομολόγιον συμπτύξεως ήτο : Ημιονική οδός Μπολίνας- Κούτσι -Φτέρα- Τατεϊοτ-Κρανιά – Σιόλεσι – Πτεσσάτ-Φιλλιάτες-Πρέβεζα.

Αι πορείαι ήσαν συνεχείς σύντομοι και λίαν κοπιώδεις εις βουνόν ώστε , όταν την 14^ην ώραν της 20-4-41 ημέραν του πάσχα τα δύο Τάγματα του 40 Συντ/τος Ευζώνων, έφθασαν εις χωρίον Σιάλεσι, οι άνδρες ήσαν τελείως εξηντλημένοι, μη δυνάμενοι να σύσωσιν τους διογκωμένους εκ κοπώσεως πόδας των. Σημειωτέον ότι κατά τας κοπιώδεις τούτας πορείας η τροφοδοσία των ανδρών ήταν λίαν πλημμελής. Τη ανοχή ημών οι άνδρες απέρριψαν κατά τας ιστορικάς τούτας πορείας, άπαντα τα δημόσια των είδη διατηρήσαντες μόνον τον οπλισμόν και ελάχιστα πυρομαχικά.

Άμα τη αφίξει μου εις Σιάλεσι, ένθα συνήντησα διά πρώτην φοράν τον Αρχηγόν Πεζικού της Μεραρχίας όστις ανεχώρησε μετά μίαν ώραν, ο Διοικητής του Συντάγματος Συν/χης Πετρόπουλος Β. μοι εκοινοποίησε διά διαταγής του, την κατωτέρω ιστορικήν διαταγήν της ΙΙΙ Μεραρχίας έχουσα ούτω:

“ ΙΙΙ Μεραρχία –γραφείον Υπασπιστού- Αριθ. Πρωτ. 1…./ ..-4-41”

Αξιωματικοί Υπαξιωματικοί και Στρατιώται.

Κατόπιν διαταγών των Αρχηγών μας συνεπτύχθημεν οικειοθελώς εις την τελικήν γραμμήν που τώρα κατέχομεν και εις την οποίαν θα δώσωμεν την μάχην προς τον ηττημένον αντίπαλον μας. Η τοποθεσία αυτή θα μείνη ιστορική διά την Ελλάδα, διότι σ΄αυτή θα αφιχθή η τιμή και η Ελευθερία του Έθνους.

          Σας συγχαίρω και σας θαυμάζω διότι κατά τας 4 ημέρας του

-38-

υποχωρητικού ελιγμού μας εδείξατε πειθαρχίαν, συνοχήν και φρόνημα ακμαίον και εδικαιώσατε τας προσδοκίας του Έθνους που στηρίζει στην ηρωϊκή ΙΙΙ Μεραρχία.

Αξιωματικοί Υπαξιωματικοί και Στρατιώται.

Προσέξατε σε ότι σας λέγει ο Μεραρχός σας. Μη δίδετε προσοχήν εις τους ατίμους διαδοσίας , είναι οι δειλοί και άναδροι, είναι οι πράκτορες της πέμτης φάλαγγος. Εμείς αντιμετωπίσαμεν νικηφόρως τους βρομερούς Ιταλούς μέχρι σήμερον και τους διδάξαμεν ότι η αθάνατος Ελλάς έχει και σήμερον τέκτα άξια των ηρωϊκών προγόνων των. Έχομεν απεναντί μας ένα δειλόν και ουτιδανόν αντίπαλον, τον οποίον ενίκησατε μέχρι σήμερον όπου και αν τον συναντήσατε. Έτσι και τώρα με θάρρος και ενθουσιασμόν με πίστιν και αυτοπεποίθησιν θα αγωνισθώμεν διά να τον συντρίψωμεν εις την τελικήν τοποθεσίαν. Ο Παλβός ποταμός ας γίνει το νεκροταφείον του άτιμου επιδρομέως. Το νερό του ποταμού ας γεμίση από το μολυσμένο αίμα του επιδρομέως. Προσέξατε μην ατιμάσωμεν την Μεραρχίαν μας. Η τιμή του Έθνους είναι εις τα χέρια σας.

Ο Διοικητής της Στρατιάς μου ετηλεφώνησεν ότι αποβλέπει με απόλυτη εμπιστοσύνη στην ηρωϊκή ΙΙΙ Μεραρχία και δεν θα τον διαψεύσωμεν. Όλοι μας με ένα παλμόν, με ένα θεϊκόν ενθουσιασμόν και με το σύνθημα “ Νίκη ή Θάνατος” δε αγωνισθώμεν για την τιμήν μας , για την τιμή των τέκτων μας, για την τιμή του Ιστορικού Έθνους μας. Η τιμή του Έθνους επιτάσσει και βροντοφωνεί “ Νίκη ή Θάνατος”. Διά τους δειλούς και άναδρους τυφεκισμός.

Για την ημέρα την σημερινή εύχομαι εις όλους και σε καθένα χωριστά χρόνια πολλά και ευτυχή. Σας τονίζω και σας βροντοφωνώ η Νίκη είναι δική μας.

Ο   Μ Ε Ρ Α Ρ Χ Ο Σ

Κ. Γεωργαντάς

Και διέτασσεν όπως το ημέτερον Τάγμα καταλαμβάνον την γραμμήν : Ύψ. 210 Σιάλεσι- αμυνθή μέχρις εσχάτων συμφώνως τη διαταγή της Μεραρχίας. Δεξιά το Ι/40 Τάγμα θα ημύνετο ομοίως του Υψ. 1040- Σ.Δ. του Συντάγματος ωρίζετο το χωρίον Ντεσσότ.

Την επαφήν μετά του εχθρού ετήρει η ομάς αναγνωρίσεως της Μεραρχίας ήτις ως υπελογίζετο μόνον την μεσημβρίαν της 22/4/41 θα διήρχετο την Δυτικώς του Υψ. 700 ξυλίνην οδικήν γέφυρον ήν και θα ανετίνασσε μετά την διάβασιν.

Η θέσις του υπ΄εμέ Τάγματος εις την καταληφθείσαν νέαν γραμμήν αμύνης ήτο

-39-

 λίαν τραγική διά τους κάτωθι λόγους :

1)    Το ηθικόν των ανδρών εκ της κοπώσεως και της κακής διατροφής ήτο μειωμένον εις βαθμόν επικίνδυνον.

2)    Ελάχιστα πυρομαχικά μόνον υπήρχον, ούτε ελπίς ανεφοδιασμού.

3)    Ούτε φορείς μεταφοράς τραυματιών υπήρχον, αλλ΄ούτε και στοιχειώδη φάρμακα επιδέσεως τραυμάτων.

4)    Δεν υπήρχεν ούτε μία σκαπάνη διά την στοιχειώδη οργάνωσιν του εδάφους.

5)    Υποστήριξις φιλίου Πυροβολικού δεν υπήρχεν.

6)    Τηλεφωνικός σύνδεσμος μετά του γειτονικού Τάγματος και μετά του Συντάγματος δεν υπήρχεν. Απαιτούντο πέντε ώραι ίνα επικοινωνήσω διά πεζών αγγελειοφόρων μετά του γειτονικού Τάγματος και του Σ.Δ. Συντάγματος.

Εν ενί λόγω το Τάγμα έδει να θυσιασθή.

Πρό της τραγικής ταύτης καταστάσεως ευρεθείς, υπέβαλον την υπ. αριθ. Α.Π. 4/20-4-41 αναφοράν μου έχουσαν ούτω:

Αριθ. Α.Π. 4.     Τ.Τ.912/20/4/1941.

Π Ρ Ο Σ

Το 40 Σύνταγμα Ευζώνων.

Λαμβάνω την τιμήν ν΄αναφέρω ότι αφ΄ης στιγμής ήρξατο η διαταχθείσα σύμπτυξις των τμημάτων του Τάγματος εκ της γραμμής Μπολένας, το μέχρι στιγμής της συμπτύξεως άριστον ηθικόν των οπλιτών, ήρξατο καταπίπτον, ήδη δε έχει φθάσει εις λίαν επικίνδυνον σημείον, μη αποκλεισμένης και της τελείας διαλύσεως εισέτι, εις την πρώτην εχθρικήν κρούσην.

Τα αίτια της καταστάσεως ταύτης , ως και προφορικώς ανέφερον εις την Διοίκησιν οφείλονταις εις τους κάτω λόγους:

1)  Η εγκατάλειψις εδαφών άτινα κατελήφθησαν διά τόσον θυσιών αίματος, πράγμα όπερ επέδρασε αισθητώς επί της ψυλογικής καταστάσεως του στρατιώτου.

2)  Αι διασπαρείσαι φήμαι περί καταλήψεως υπό των Γερμανών μεγάλου μέρους του Εθνικού εδάφους και ο αποκλεισμός πολλών τμημάτων του Στρατού μας.

3)  Αι συνεχείς επίπονοι και κοπιώδεις σύντομοι πορείαι, κατόπιν τριμήνου συνεχούς παραμονής των οπλιτών εντός των χαρακομάτων και καταφυγίων , αίτινες εξετελέσθησαν από της στιγμής της συμπτύξεως μέχρι σήμερον , επέφερον τοιαύτην σωματικήν κόπωσιν εις τους οπλίτας του Τάγματος, αναγκασθέντων τούτων να εγκαταλείψωσι άπαντα τα δημόσια των είδη πλήν του οπλισμού

-40-

ώστε μετά μεγάλου κόπου να δύνανται ούτοι να σύσωσι τους πόδας των.

Εκτός τούτου εις το Τάγμα υπάρχει μέγας αριθμός αγνοουμένων οπλιτών (βραδυπορούντων , φυγάδων , παραπλανηθέντων) παρασυρθέντων, προφανώς εκ πολλών φυγάδων ετέρων συνταγμάτων 6^ου, 12^ου, 24^ου,…. , ούς συνηντήσαμεν κατά τας πορείας των τελευταίων ημερών.

Κατόπιν των ανωτέρω υποβάλλω την παράκλησιν όπως διά την θεραπείαν του κακού διαταχθή η λήψις των ενδεδειγμένων μέτρων, καθ΄όσον ως υπεύθυνος διοικητής του Τάγματος, αναφέρω και πάλιν ότι η μαχητικότης του έχει λίαν μειωθή λίαν αισθητώς.

Βαζαίος Εμμ. – Ταγματάρχης Πεζικού.

         

Καθ΄όλην την ημέραν της 21-4-1941 περιήλθον άπασον την γραμμήν μάχης του Τάγματος, ανέπτυξα εις τους Αξιωματικούς και τους στρατιώτας του Τάγματος το δύσκολον της αποστολής μου και έλαχεν ο κλήρος τα Ι και ΙΙΙ Τάγματα του 40 Συντ. Ευζώνων να θυσιασθώσιν διά την υπόλοιπον Μεραρχίαν. Ανεπτερώθη εν μέρει πράγματι το ηθικόν των ανδρών του Τάγματος διότι άπαντες , και το λέγω προς τιμήν των, παρέμεινον μέχρι τέλους εις τας θυσίας των, ουδενός λιποψυχίσαντος.

Την εσπέραν της ιδίας ημέρας καλώ εις το παρατηρητήριον μου όπερ ευρίσκετο εις την βορείαν παρυφήν του χωρίου Σιόλασι, τον Μουχτάρην του χωρίου, του οποίου οι κάτοικοι είναι τουρκαλβανοί , και δηλώ εις ταυτόν ότι εν ή περιπτώσει κάτοικος τις του χωρίου πυροβολήσει εναντίον οπλίτου του Τάγματος, θα διατάξω να καή το χωρίον. Ο καλοκάγαθος Τουρκαλβανός Μπέης μοί λέει επί λέξει τα εξής,”Κύριε Ταγματάρχα, γνωρίζουμε πολύ καλά την τραγική σας θέσιν και την ιεράν αποστολήν σας. ‘Όχι μόνον δεν θα σας πειράξει κανείς, αλλ΄έδωκα εντολήν εις τους κατοίκους να τροφοδοτήσουν με ότι έχουν τους στρατιώτας σας. Πάντως να γνωρίζετε κύριε Ταγματάρχα ότι πέντε Βασιλειάδες πέρασαν από την Αλβανία όσο καιρό ζώ, σείς πάλιν θα έλθετε αργότερα. Είναι μια προφητεία που θα επαληθεύση”. Πράγματι ουδείς εκ των κατοίκων μας όχλησε.

Την 10^ην ώραν της 22-1-41 ανεφάνησαν τα πρώτα τμήματα της οπισθοφυλακής της ομάδος αναγνωρίσεως της Μεραρχίας, πέραν του Πάλβα ποταμού η δε μάχη των προκεχωρημένων τμημάτων ταύτης μετά του εχθρού εμένετο.

-41-

την 19.30 τα τελευταία τμήματα της ομάδος αναγνωρίσεως διήλθον την αναγερθείσαν ανωτέρω γέφυραν και αμέσως κατόπιν ηκούσθη ο κρότος της ανατινάξεως της.

Πρό ημών δεν υπήρχε πλέον φίλιον τμήμα.

Την 14^ην ώραν εχθρική φάλαγξ δυνάμεως μεραρχίας εθεάθη με γυμνόν οφθαλμόν βαδίζουσα εις φάλαγγα πορείας επί της Δημοσίας οδού Κρανιδο-Κονιοπόλεως. Την ίδιαν στιγμήν λαμβάνω το κατωτέρω σημείωμα του Διοικητού του Συντάγματος έχον ούτω:

Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α      Διοικητής Ταγμάτων

Ο κ. Μέραρχος επληροφόρησεν ότι υπεγράφει ανακωχή ημών και των Γερμανών, οίτινες υπεσχέθηκαν να παρεβληθούν μεταξύ των Ιταλών και του Στρατού μας.

Κατόπιν τούτου εάν οι Ιταλοί τολμήσουν να επιτεθούν δεόν πάσα επίθεσις των να συντριβή και να κτυπηθούν αλύπητα. Το ηθηκόν προς τούτο είναι ακμαίον ως ήτο πάντοτε οσάκις επεχείρει να επιτεθή. Τα ανωτέρω να ανακοινωθούν εις τους Λοχαγούς εις ούς να τονισθή ότι επιβάλλεται να κτυπηθούν οι Ιταλοί αλύπητα μέχρις ότου παρεβληθούν οι Γερμανοί, ίνα μη οι Ιταλοί παρουσιάσουν ότι μας ενίκησαν.

Β. Πετρόπουλος  Συν/χης

Της εχθρικής φάλαγγος προηγούντο πολλοί μοτοσυκλετισταί οίτινες μόλις έφθασαν εις την διχάλωσιν δημοσίας και ημιονηκής 1000 μέτρα βορείως υψ. 700 εβλήθησαν υπό των Πολυβόλων του αριστερού του ΙΙ ου Λόχου. Τούτο αιφνηδίασε τον επί κεφαλής της προπομπού της εχθρικής Μεραρχίας όστις αμέσως διέταξε την ανάπτυξιν των τμημάτων του εις μάχην. Ούτω ήρχισαν αραιοί πυροβολισμοί εκατέρωθεν του εχθρού μη τολμούντος να προχωρήση.

Εν τω μεταξύ περίπολος του δεξιού μου 10^ου Λόχου, συμπλακείσα μετά εχθρικής περιπόλου υπό Υπολοχαγόν Πυροβολικού, ήτις κατόρθωσε να διαβή τον ποταμόν, συλαμβάνει αιχμαλώτους τον Υπολοχαγόν και ένα στρατιώτην και τρέπει εις φυγήν τους υπολοίπους. Άμα ών παρουσιάσθη ενώπιον μου ο αιχμάλωτος Υπολοχαγός πυροβολικού ηλικίας 27 ετών, ήρχισε να διαμαρτύρεται και να μοι λέγει Γαλλιστί: “ Κύριε Ταγματάρχα σας αναφέρω επί λόγω τιμής μου ότι υπεγράφη ανακωχή μεταξύ ημών και υμών και συμφώνως με το Διεθνές Δίκαιον έχετε υποχρέωσιν να με αφίσετε ελεύθερον”

-42-

Τω απήντησα ότι αγνοώ επισήμως τα της ανακωχής και ότι είναι και θα παραμείνη αιχμαλωτός ημών.

Ο εχθρός μέχρι της 17^ης ώρας παρέμεινεν αδρανόν. Την 17.30 ώραν εχθρικόν αναγνωριστικόν αεροπλάνον υπερέπτη των γραμμών μας εις ύψος 500(!) μέτρων. Την 18.30 ώραν εχθρική Πυροβολαρχία ταχθείσα εις καταλλήλους θέσεις, ήρχησε να βομβαρδίζει σφοδρώς τόσον τας γραμμάς του Τάγματος όσον και το χωρίον Σιόλεσι, του βομβαρδισμού διερκέσαντος μέχρι της επελεύσεως του σκότους, άνευ απωλειών των ημετέρων και άνευ αισθητών ζημιών εν τω χωρίω.

Την 20.30 ώραν λαμβάνω διαταγήν του Συνταγματος ήτις διέτασσε να συμπτυχθώ την 24^ην ώραν και διά συντόμου πορείας , να διέλθω την γέφυραν του Καλαμά την 6^ην πρωϊνήν της επομένης, άλλως το Τάγμα θα αιχμαλωτισθή.

Πράγματι την 24^ην ώραν το Τάγμα συνεπτήχθη κανονικώς και ετέθη εις πορείαν κατόρθωσε δε μόνον την 15^ην ώραν της επομένης και διά συντόμου πορείας και άνευ στάσεως να φθάση εις την εκείθεν όχθην του Καλαμά λόγω της μεγάλης αποστάσεως από γέφυρας Καλαμά.

Την πρωϊαν της 25/4/41 ολόκληρον το 40 Σύνταγμα Ευζώνων έφθασεν εις Πρέβεζαν ένθα παρεδόσαμεν τους δύο αιχμαλώτους εις την εκεί Γερμανικήν Διοίκησιν. Την ίδιαν ημέραν παρεδόθησαν ο οπλισμός και τα υλικά του Συντάγματος εις την προς τούτο συσταθείσαν Επιτροπήν εκ Γερμανών και Ελλήνων Αξιωματικών και αφέθησαν οι οπλοίται ελεύθεροι να μεταβώσιν εις τα χωρίαν των ών καταγόμενοι εκ της Περιοχής της Άρτης. Οι ελάχιστοι στρατιώται ξένων περιοχών, προσεκολλήθησαν εις το 12^ον Σύνταγμα. Εις Πρέβεζαν επληροφορήθημεν το της ανακωχής. κλπ.

Σημειωτέον ότι κατά τον τρίμηνον αυτόν σκληρόν αγώνα αμύνης, εις το υπ΄εμέ Τάγμα υπήρχον πάντοτε 300 οπλίται με άρβυλα τελείως κατεστραμένα και με περισκελίδες τελείως εφθαρμένας και τούτο διότι μόνον 15 ζεύγη αρβυλών και 15 περισκελίδες εχορηγούντο εις το Τάγμα μηνιαίως, η δε θέσις των Διοικητών Λόχων ήτο λίαν προβληματική όταν κατά μήνα ήσαν υποχρεωμένοι να διανείμωσι τα 15 ζεύγη αρβιλών και τας 15 περισκελίδας.

Τελειώνω την αφηγησίν ταύτην εκφράζω την ευγνωμοσύνην της Πατρίδος εις τους Αξιωματικούς του ΙΙΙ/40 Τάγματος μου εις ούς οφείλονται τα όσα επετέλεσε τούτο. Οι πλείστοι εκ τούτων ημείφθησαν ως έδει ηθικώς παρασημοφορηθέντες διά του Αριστείου ανδρείας και διά Πολεμικού Σταυρού. Συνάμα εκφράζω όμως την βαθείαν μου λύπην διά να παρατηρηθέντα σφάλματα

-43-

όφειλόμενα αποκλειστικώς και μόνον και επ΄αρχής μέχρι τέλους εις το Επιτελείον, οι Επιτελείς του οποίου, τόσον κατά τας επιθέτικάς επιχειρήσεις της Μεραρχίας, όσον και κατά τον αγώνα αμύνης ταύτης δεν είχον την ευθυξίαν να εγκαταλείψωσιν προς στιγμήν την άνετον ζωήν των μετόπισθεν, ίνα επισκέπτωνται συχνά τα τμήματα πρώτης γραμμής, για να γνωρίσωσι τάς τοποθεσίας και επικοινονώσι μετά των ηγητόρων της πρώτης γραμμής, προς αποφυγήν εκδόσεως διαταγών ασαφών και οδηγουσών εις την καταστροφήν._

Η Ιστορία θα τους κρίνει αυστηρώς._

Τ Ε Λ Ο Σ

                                                 11-10-11

     Σωτήριος Ριζόγιαννης

Υ.Γ.(Α) 

«Μπολένα, Μπολένα, είσαι του κατά λάθος θανάτου το θύμα

Και τ’αυριανό νεογέννητο.

Σέ τρέφει το γάλα των στρατιωτών και το δάκρυ των μαρτύρων.»

(Οδυσσέας Ελύτης, Εκ του πλησίον, Ίκαρος, Αθήνα 1998 )

Στην σελίδα 27 της ανωτέρω Εκθέσεως του Εμμ. Βαζαίου αναφέρεται ο Ηρωϊκός θάνατος του Λοχαγού Επαμεινώνδα Χόρτη , σχετικά στο κατωτέρω κείμενο-παρουσίαση αποτυπώνονται άγνωστα για τον μαχητή στο Έπος  ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ(Αλεπουδέλη)

Μια άγνωστη μαρτυρία ενός «άγνωστου» λευκαδίτη για την γνωριμία του με τον Ελύτη στο αλβανικό μέτωπο

Παρουσίαση-σχολιασμός

Του Δημήτρη Σπ. Τσερέ

φιλολόγου

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Πριν λίγο καιρό έπεσε στα χέρια μου(1) ένα περιοδικό που έφερε στο εξώφυλλο τον τίτλο «ΕΚΦΡΑΣΗ» και υπέρτιτλο «ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ». Ήταν το έβδομο τεύχος του περιοδικού και μήνας κυκλοφορίας του ο Οκτώβριος του 1998. Στην 3η σελίδα τα πράγματα ξεκαθαρίζουν: Η Έκφραση μάς συστήνεται ως «μηνιαίο περιοδικό του ΠΑΣΟΚ» με εκδότη τον Κώστα Σκανδαλίδη, Διευθυντή τον Τηλέμαχο Χυτήρη και Διευθυντή σύνταξης τον Ανδρέα Παπά.

Στις σελίδες 50-51 του περιοδικού και εντός της θεματικής ενότητας «Πολιτισμός» διαβάζουμε κατά λέξη τα εξής:

Με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1940 στην Μπολένα (στον τίτλο).

Ο μπάρμπα-Στάθης από τη Λευκάδα ανιστορεί τη γνωριμία του στο Αλβανικό μέτωπο με τον ανθυπολοχαγό Οδυσσέα Αλεπουδέλη (στον υπέρτιτλο).

Επιμέλεια: Σπύρος Βερύκιος.

Και ακολουθεί το κείμενο που αναδημοσιεύουμε:

Θυμάται πολλά ο μπάρμπα- Στάθης από τον πόλεμο στην Αλβανία, πολλά και πολύ ενδιαφέροντα.

Ανήμερα του Αγίου Νικολάου, ο λόχος μας (7ος λόχος του 24 ου Συντάγματος) μπήκε πρώτος στο Δέλβινο. Λίγη ανάπαυλα εκεί, κι ύστερα προέλαση προς το βορρά. Δώσαμε μάχες, πολλές μάχες, ώσπου φτάσαμε στην περιοχή της Μπολένας, όπου οι Ιταλοί μας καθήλωσαν για πολύν καιρό.

Ένα αρβανιτοχώρι είναι η Μπολένα, ανάμεσα στη Χειμάρρα και το Τεπελένι. Η προωθημένη μονάδα μας, στην ανατολική πλευρά του χωριού, αποτελούσε σφήνα στην πολυάριθμη ιταλική παράταξη, που δεν μπορούσε να ανεχτεί την παρουσία μας εκεί.

Το επιτελείο του λόχου εγκαταστάθηκε σ’ ένα πέτρινο καλύβι, σκεπασμένο με πλάκες. Για πόρτες και παράθυρα, ούτε λόγος. Φροντίσαμε να φράξουμε τ’ ανοίγματα με κλαριά, ή με σάπια σανίδια που βρίσκαμε στις παρατημένες στάνες των Αρβανιτάδων.

Βάλαμε μέσα δυο κρεβάτια εκστρατείας, για να δίνει ο γιατρός τις πρώτες βοήθειες σε αρρώστους ή τραυματίες, πριν τους μεταφέρουμε νοτιότερα. Τις λιγοστές φορές που τα κρεβάτια ήταν άδεια, κοιμόνταν με βάρδιες οι τρεις βαθμοφόροι. Ο διοικητής Επαμεινώνδας Χόρτης, ο ανθυπολοχαγός Μαραγκός και ο γιατρός Μιχάλης Κουκάκης. Όταν σκοτώθηκε ο Χόρτης, τη θέση του την πήρε ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης (Ελύτης), που ήρθε με απόσπαση από την 3 η Μεραρχία.

Πότε ακριβώς έφτασε στο λόχο ο Αλεπουδέλης;

Παρουσιάστηκε τις πρώτες μέρες του Φλεβάρη. Μπήκε στην υπηρεσία, επιβλέποντας τη διάνοιξη χαρακωμάτων, και συχνά ο ίδιος με τον κασμά βοηθούσε τους στρατιώτες. Εκείνες τις μέρες μιλούσαν για την εαρινή επίθεση του Μουσολίνι. Προετοιμαζόμασταν. Δεν έλειπαν, βέβαια, και οι καθημερινές αψιμαχίες με τους Ιταλούς.

Χιονιάς, κρυοπαγήματα, ψείρες, γαλέτα σκέτη. Ο Μαραγκός θέλησε να πειράξει τον συνάδελφό του μια μέρα.

— Αλεπουδέλη, κρίμα τ’ όνομά σου. Ούτε μια τρύπα δεν μπορείς ν’ ανακαλύψεις, να βάλουμε μέσα το σαρκίο μας, να μη μας φάει τ’ αγιάζι και η παγωνιά.

Ο ανθυπολοχαγός σιώπησε. Κατάλαβε ο Μαραγκός πως τέτοιο αστείο δεν πήγαινε στον ιδιοσυγκρασία του νεοφερμένου αξιωματικού. Διόρθωσε αμέσως.

— Τι λέω; Εγώ, ο Μαραγκός, που ούτε μια σανίδα δεν έχω, ν’ ακουμπήσω τα πόδια μου, που τα ρημάζουν τα κρυοπαγήματα.

Πες μας λίγα λόγια για τη ζωή του στην προκάλυψη, για τη συμπεριφορά του προς τους στρατιώτες, για τη φιλία που αναπτύχθηκε μεταξύ σας εκείνους τους δύσκολους καιρούς;

Μου μίλησες πριν για τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη. Πενήντα χρόνια άκουγα γι’αυτόν. Πού να φανταστώ πως πίσω απ’ το ψευδώνυμο αυτό βρισκόταν ένας πολύτιμος φίλος. Νιώθω έκπληξη, αλλά και περηφάνια.

Θα μου μιλήσεις εσύ με το σειρά σου για το καμάρι της πατρίδας μας . Εγώ με απλά λόγια θα σου τον περιγράψω όπως τον έζησα στο χαράκωμα, στην καλύβα μέσα, στις αγρύπνιες των επιφυλακών, στις ώρες της στέρησης, στη μανία των ανέμων. Με τους φαντάρους συναναστρεφόταν όλη μέρα, φιλικός, πρόσχαρος. Τους ρωτούσε για τις μάχες που είχαν δώσει. Για τις ανδραγαθίες των τολμηρών. Ζητούσε λεπτομέρειες από τις αναμετρήσεις με τους Ιταλούς, επαινούσε όλους για τη συμπεριφορά τους απέναντι στους αιχμαλώτους. Στο πρόσωπο του διακρίναμε όλοι μια γλυκύτητα, μια πραότητα, μια αντοχή ή και αδιαφορία στις κακουχίες, έστω κι αν έδειχνε καλομαθημένος.

Τον ξεχωρίζαμε από μια αδιάβροχη καμπαρντίνα, που φορούσε συνέχεια. Μου την έδινε κι εμένα να τη φορώ τα βράδια, όταν είχα υπηρεσία κι έξω τ’ αγριοκαίρι πάγωνε το αίμα.

Λίγο πριν τον κατάρρευση του μετώπου, κατέβηκε στα Γιάννενα, να επισκεφθεί τους γιατρούς. Τον βασάνιζαν τα δέκατα και συχνά οι πυρετοί. «Αν δεν ξανάρθω στο μονάδα», μου είπε, «κράτησε τον καμπαρντίνα». Δεν γύρισε στο λόχο ξανά.

Κάποιες λεπτομέρειες από την προσωπική του ζωή, που αξίζει να τις αναφέρω, δυσκολευόμουν να τις καταλάβω. Γλυκίσματα, που αραιά λάβαινε, δεν τα δοκίμαζε. «Μοίρασε τα, Στάθη, στους στρατιώτες», μου έλεγε.

Δέματα που έφταναν κάποτε στο λόχο γι’ αυτόν, ούτε τ’ άνοιγε. Εγώ τ’ άνοιγα με την άδειά του, κι αυτός μου έδινε εντολή σε ποιον να δώσω κάτι από το περιεχόμενό του. Μισθό δεν περίμενε ποτέ. Ήρθε ο ταχυδρόμος στο λόχο και τον κάλεσε να υπογράψει την κατάσταση, για να πληρωθεί. Είχε τρεις μήνες να πάρει τους μισθούς του. «Άφησε με ήσυχο», του είπε. «Εγώ τι να τα κάμω ξένα χρήματα», παραπονέθηκε ο ταχυδρόμος. «Κάντα ό,τι Θέλεις», ήταν η απάντηση.

Είχαμε δυο περιπτώσεις αυτοτραυματισμού στρατιωτών. Του έδωσαν εντολή να κάμει τις ανακρίσεις. Συνοφρυωμένος, σχεδόν άρρωστος, παράτησε απ’ την πρώτη στιγμή την προσπάθεια να προχωρήσει στη σχετική διαδικασία. Με είχε πάρει μαζί του για γραμματέα. Με παράτησε μονάχο. «Γράψε ό,τι σου πουν», μου είπε, «και φέρτα στην καλύβα, να ιδούμε τι θα κάνουμε».

Αλλά εκείνο που τον κρατούσε σε διαρκή αγωνία ήταν η επιμονή του να μάθει με κάθε λεπτομέρεια για την τελευταία μάχη με τους Ιταλούς, που στοίχισε τη ζωή στον διοικητή μας και σ’ άλλους συμπολεμιστές μας. Ρωτούσε τον κάθε στρατιώτη, επισκεπτόταν συχνά το ύψωμα όπου έγινε η φονική μάχη, ρωτούσε για τον προσωπικότητα του Χόρτη, κρατούσε συνεχώς σημειώσεις -ή δεν ξέρω τι άλλο έγραφε στα σημειωματάριό του. Περισσότερο όμως ρωτούσε εμένα, που είχα τον τύχη να τα ξέρω όλα απ’ την αρχή και στην εντέλεια. Αυτά που θα σου πω, λοιπόν, συχνά τα επαναλάμβανα στον Ελύτη, που δεν χόρταινε ν’ ακούει για τη μάχη.

……………………………………

[Ακολουθεί περιγραφή της μάχης στην οποία σκοτώθηκε ο ανθυπολοχαγός Επαμεινώνδας Χάρτης]. *

Μετά την απελευθέρωση κατέβηκα στην Αθήνα. Βρήκα τον Κουκάκη, τον γιατρό. Μιλήσαμε πολύ για κείνες τις αλησμόνητες μέρες. Πήγαινε, μου λέει, τώρα να βρεις και τον Αλεπουδέλη. Θα σε κατατοπίσουν στα «πρατήριο».

Πήγα στο πρατήριο. Θέλω να δω τον κ. Οδυσσέα, τους είπα. Είμαι φίλος και συμπολεμιστής του στην Αλβανία. Ένας μού απάντησε: Δύσκολο. Είναι κλεισμένος στο σπίτι. Ο διπλανός συμπλήρωσε: Και γράφει… ποιήματα.

Έφυγα.

Η χλαίνη; Τι απέγινε η χλαίνη;

Μ’ αυτή γύρισα στο χωριό. Την πήρε η γυναίκα μου και την έπλυνε. Πού να καθαρίσει απ’ τις κάπνες. Πού να βρει άκρη με τις τρύπες. Την έβαζα το χειμώνα και πήγαινα να μαζέψω τις ελιές στο «αλωνάκι». Κατοχή ήταν. Είχαμε τόση ανάγκη. Τις Κυριακές και τις γιορτές, καθώς ήμουν και νιόπαντρος, φορούσα την καμπαρντίνα του παλιού μου φίλου Οδυσσέα, του Οδυσσέα Ελύτη, του ποιητή μας.

*Στην Μπολένα στις 26/1/1941, στην αγκαλιά του μπάρμπα Στάθη. Είναι προφανές ότι πρόκειται γιο τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας του γνωστού ποιήματος του Ελύτη.

Β. ΣΧΟΛΙΑ

Από την ανάγνωση και τη μελέτη αυτού του κειμένου, μας δημιουργούνται μερικά ερωτηματικά. Πρώτον, δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο Σπύρος Βερύκιος, ο οποίος επιμελήθηκε «δημοσιογραφικά» το σχετικό κομμάτι. Ο επιμελητής δεν μας εξηγεί επίσης τη μεθοδολογία που ακολούθησε για να πάρει τη «συνέντευξη του μπάρμπα Στάθη» και πως τη δούλεψε δημοσιογραφικά. Έτσι, δεν ξέρουμε αν στο κείμενο, που διαβάζουμε, ο λόγος του μπάρμπα Στάθη αποδίδεται sic, δηλαδή όπως ακριβώς διατυπώθηκε, ή αν ο επιμελητής παρενέβη στη διαμόρφωσή του. Η εντύπωση, που αποκομίζει κανείς από την προσεκτική μελέτη του, πείθει πως πιθανότατα ισχύει το δεύτερο.

Δεύτερον, και κυριότερο, δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο «μπάρμπα Στάθης». Πουθενά ο επιμελητής δεν μας δίνει κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο της ταυτότητας αυτού του ανθρώπου. Ούτε καν το επώνυμό του! Επομένως, η ταυτοποίηση του «μπάρμπα Στάθη» είναι αδύνατη με βάση τα ανύπαρκτα στοιχεία του δημοσιεύματος. Εκτός κι αν κάποιος αναγνώστης, που γνωρίζει κάτι γι’ αυτόν, όταν διαβάσει το κείμενό αυτό, έχει την καλοσύνη να μας ενημερώσει, για να πράξουμε τα δέοντα.

Τρίτον, ο επιμελητής παραθέτει στοιχεία, τα οποία μάλλον εξ όσων γνωρίζουμε δεν είναι ακριβή. Αναφέρει π.χ. ότι, κατά τη μαρτυρία του μπάρμπα Στάθη, ο πρώην διοικητής του λόχου Επαμεινώνδας Χόρτης, που σκοτώθηκε πριν φτάσει ο Ελύτης στον λόχο, κατά τη μάχη της Μπολένας την 26.01.1941, άφησε την τελευταία του πνοή «στην αγκαλιά του μπάρμπα Στάθη» και εκτιμά ότι «είναι προφανές ότι πρόκειται για τον “χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας”, του γνωστού ποιήματος του Ελύτη».

Για το ποιος ήταν ο «χαμένος ανθυπολοχαγός» έχουν γραφεί πολλά και διάφορα, σοβαρά και ασόβαρα. Κάποιοι μελετητές υποστήριξαν πως έγραψε το ποίημα αυτό για τον φίλο του ποιητή Γιώργο Σαραντάρη, ο οποίος επίσης πολέμησε στην Αλβανία και πέθανε, αφού μεταφέρθηκε στην Αθήνα βαριά άρρωστος.(2) Ο Ελύτης πάντως στην Αυτοπροσωπογραφία (3) του σημειώνει: Λίγοι ξέρουνε ότι το κύριο βάρος του πολέμου το σήκωναν οι ανθυπολοχαγοί. Και συμβολικά αυτό θέλησα να δείξω ηρωοποιώντας έναν ανθυπολοχαγό, με το Άσμα που έγραψα. (4)

Παρά τις εντοπισμένες ελλείψεις και αδυναμίες του, κρίναμε ότι άξιζε να παρουσιάσουμε αυτό το δημοσίευμα.

Όχι μόνο γιατί μας αφηγείται κάποιες προσωπικές καθημερινές στιγμές του ποιητή, που αντιστοιχούν σε στοιχεία του χαρακτήρα του (φιλικός και πρόσχαρος με όλους, τα γλυκίσματα τα μοίραζε, δεν έπαιρνε τον μισθό του, αδιάφορος για τη γραφειοκρατία των ανακρίσεων).

Ούτε μόνο για την αμφιλεγόμενη μαρτυρία του επιμελητή για το πρόσωπο και το γεγονός που ενέπνευσαν στον ποιητή το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.

Αλλά κυρίως για τη χλαίνη που «κληρονόμησε» ο μπάρμπα Στάθης από τον Ελύτη. Είναι μια πολύ ανθρώπινη, συγκινητική θα έλεγε κανείς, ιστορία. Και αποτελεί και το τμήμα του κειμένου που ακουμπά πιο πολύ στην πραγματικότητα. Και, στο κάτω κάτω, τον λευκαδίτη η ιστορία αυτή τον ενδιαφέρει κατά τι περισσότερο, μια και «πρωταγωνιστής» είναι ένας συντοπίτης του!

(1)Ακριβέστερα: μου το έδωσε ο παιδιόθεν φίλος μου Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης. «Πάρτο» μου είπε «και ψάξε να δεις ποιος είναι ο «μπάρμπα Στάθης».

(2) Ο Αντρέας Καραντώνης (Για τον Οδυσσέα Ελύτη, Αθήνα, Παπαδήμας, 1992, σ. 222-223) και ο Μario Vitti, (Οδυσσέας Ελύτης-Κριτική Μελέτη, Αθήνα, Ερμής, 2003, σ. 226).

(3) Οδυσσέας Ελύτης, Αυτοπροσωπογραφία σε λόγο προφορικό, Αθήνα, Ύψιλον, 2000. σ.19.

(4) Για το θέμα αυτό βλέπε εκτενέστερα στο: Άννα Ρόζενμπεργκ, Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας και Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας: Μια παράλληλη ανάγνωση (στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.eens.org.gr), όπου συγκεντρωμένη και βιβλιογραφία για το συγκεκριμένο ποίημα.

ΠΗΓΗ:http://aromalefkadas.gr/%CE%B1%CE%BD-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%89-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD/

Υ.Γ.(Β)  Ίδια έκθεση είχε καταθέσει ο Ταγμ/χης Βαζαίος Εμμ. (Όπως αναφέρει σε χειρόγραφο σημειωμά του) στο τέλος Μαϊου 1941 στο τότε Υπουργείο Αμύνης και το Ιούνιο 1941 γίνεται στόχος και διατάσσεται από τους δοσιλόγους «Ένορκος προανάκρισις» υπό τον Στρατηγό Μεταξά εις Κόρινθο. (Προ-χρόνια τακτική!).

==============

«ΑΙΔΩΣ ΑΡΓΕΙΟΙ»  γιατί οι «ΚΥΝΕΣ ΟΙ ΚΗΡΕΣΣΙΦΟΡΗΤΟΙ» και οι αγέλες τους οι δοσιλογο-ληστο-συμμορίτες παντός αποχρώσεως και παντός αμφίου χωρίς αιδώ ζητούν να βεβηλώσουν και τα ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΟΣΙΑ της ψυχής μας.  

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ "ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ:  http://rozosotiris.blogspot.gr/2011/10/1940-41-o.html